Op de vakbeurs Prefab in Den Bosch is daar nog niet iedereen helemaal van overtuigd. “Aan ons de uitdaging om te laten zien dat het anders kan.”
Is de harde noodzaak tot stikstofreductie een bedreiging of juist een kans voor de bouwsector? Voor standhouders en bezoekers van de allereerste vakbeurs Prefab in de Brabanthallen Den Bosch is dat geen lastige vraag. Zij zien vooral mogelijkheden. En toch: slechts een enkeling benoemt de optie om met prefab elementen en systemen stikstofarm te kunnen bouwen ook actief in zijn marketing.
Bij Strotec laten ze er geen misverstanden over bestaan. De prefab-bouwer maakt zo veel mogelijk gebruik van materialen als stro, hout en leem voor zijn 'Columbuswoning.' En dat bouwconcept is volgens het bedrijf een oplossing voor veel problemen. Het ei van Columbus dus, zoals ze zelf zeggen. ‘CO2 & Stikstof Vrij’ staat er dan ook te lezen op een bordje, op ooghoogte bevestigd bij een stropaneel in de beursstand.
Dat pluspunt heeft potentiële klanten tot nu toe nog niet massaal over de streep getrokken, constateert Jan Walrecht van Strotec. De belangstelling voor het concept is tot nu toe nog gering, al trok zijn stand steevast veel bekijks. “De bouw is erg traditioneel ingesteld.”
Nederland telt nog niet zo veel Columbuswoningen, vertelt Walrecht, maar hij verwacht dat een project van 25 woningen, dat Strotec met Bouwfonds gaat uitvoeren in Kaatsheuvel, en een sporthal in Limburg wel eens voor een keerpunt kunnen zorgen.
Ook directeur Antonie ter Harmsel van Hodes Huisvesting, dat hij in 2017 overnam, denkt vooral in uitdagingen. Zijn bedrijf heeft nog geen problemen ondervonden als gevolg van de stikstofuitspraak van de Raad van State, terwijl een aantal geplande projecten toch in de buurt van beschermde Natura 2000-gebieden moeten komen, laat hij weten. Berekeningen wezen uit dat stikstofuitstoot niet boven de maximaal toegestane waardes uitkomt. Dat die rekensommen gunstig uitpakten, is volgens Ter Harmsel grotendeels te danken aan de bouwwijze van zijn bedrijf. De modulaire en circulaire woningen, zorgwoningen en zorgkamers worden in de fabriek gebouwd. Dat scheelt transportbewegingen en materieel en arbeid op de bouwplaats.
De impasse die is ontstaan door de stikstofuitspraak en waardoor veel bouwprojecten stil kwamen te liggen, bewijst volgens Ter Harmsel maar weer eens dat de sector het over een andere boeg moet gooien: meer standaardisatie en industrialisatie. “Traditioneel bouwen kan niet meer. Dat geeft te veel overlast.” Maar er zijn volgens hem wel meer redenen te bedenken waardoor die noodzaak er is. “We zijn in staat om van elk project weer een nieuw prototype te maken. Vind je het gek dat er dan veel verkeerd gaat?”
Ter Harmsel ziet dat die traditionele bouw zich niet zomaar gewonnen geeft en zich geregeld afzet tegen de conceptbouwers door prefabwoningen af te doen als ‘belachelijke containers, waar je niet wilt wonen’. Ook wordt het circulaire karakter in twijfel getrokken. “Aan ons de uitdaging om te laten zien dat het anders kan.”
De ervaringen van de eerste Prefab-beurs vindt hij in ieder geval bemoedigend. “Ik spreek hier corporaties die op zoek zijn naar nieuwe vormen van huisvesting. Ze zien dat we in een transitie zitten van traditionele naar industriële bouw.”
Hoewel directeur Marc Evers van BouwDeck nog geen last heeft van de stikstofuitspraak, sluit hij niet uit dat de kwestie de omzet van zijn bedrijf kan beïnvloeden. Net als andere factoren overigens, zoals het stijgend prijsniveau in de bouw. “We houden er wel rekening mee met budgetteren.”
Als toeleverancier zit Evers aan tafel met grote woningbouwers. Zijn bedrijf produceert en levert prefab daksystemen waarmee aannemers in korte tijd een geïsoleerd plat dak kunnen plaatsen. Van zijn klanten heeft hij nog evenmin gehoord dat ze vastlopen door een te hoge stikstofuitstoot bij bouwprojecten. Maar goed, die kiezen dan ook voor prefab.
“Ons product draagt bij aan stikstof-reductie. Daarmee haal je zeven disciplines van het dak.” Al is Evers wat voorzichtig, toch gaat hij ervan uit dat de sterke groei van zijn nog jonge bedrijf zich gewoon voortzet. “We verwachten een groei van veertig procent per jaar.”
Vergelijkbare geluiden komen van Unitbouw Nederland, brancheorganisatie voor leveranciers van modulaire en verplaatsbare huisvesting voor verschillende doeleinden. “Stikstof? Ik heb er nog niet over gehoord van onze leden. Blijkbaar is het niet zo nijpend. Ik hoor juist dat ze het hartstikke druk hebben”, zegt adviseur Aad Verwater van de belangenbehartiger.
De brancheorganisatie houdt zich bezig met hele andere vraagstukken. Het imago bijvoorbeeld, dat dankzij de evolutie die de unitbouwers hebben doorgemaakt sterk is verbeterd volgens Verwater. Werden de leveranciers ooit vooral gezien als prijsvechters met een wel heel basaal product, tegenwoordig is wel duidelijk dat ze volwaardige huisvesting leveren, die bovendien flexibel en duurzaam is. Het onderscheid tussen tijdelijke en permanente huisvesting vervaagt, ziet Verwater.
Hij verhaalt over een ziekenhuis dat hij in een periode van dertig jaar tijd eerst gebouwd en toen weer gesloopt zag worden en hoeveel tijd en inspanning het kostte om het terrein na de sloop weer geschikt te maken voor een nieuwe bestemming. “Ons product is gelijk herbruikbaar.”
De enige die er rond voor uitkomt dat stikstof de bedrijfsvoering in de wielen rijdt, is Dick Nijkamp van Vastbouw Oost, die de prefabbeurs bezoekt om te kijken naar noviteiten op het gebied van duurzaamheid. “We hebben er wel hinder van”, merkt hij. “Iedereen is in afwachting.” Dat komt vooral doordat er veel onzekerheid heerst en kennis ontbreekt, meent hij. “Gemeenten weten niet waar ze over praten. Niemand kan vertellen hoe het precies zit en wat de oplossing is.”
Natuurlijk helpt het om als aannemer veel gebruik te maken van prefab. Dat doet Vastbouw allang, zegt Nijkamp. Het is zijn ogen niet enige oplossing om de uitstoot van schadelijke stoffen terug te dringen. “Wij proberen duurzaam te bouwen. Dat staat heel hoog op de agenda.”
Daar werkt het bouwbedrijf op meerdere fronten aan, al langere tijd. Dat is niet ineens ingegeven door de stikstofproblemen. Bijvoorbeeld door te kijken hoe het aantal transportbewegingen rond de bouwplaats omlaag kan: minder busjes laten rijden en mogelijk bouwvakkers laten carpoolen. Een ander voorbeeld is de deelname van Vastbouw in Energy Building drie jaar geleden, een bedrijf dat oplossingen biedt om bestaande gebouwen te verduurzamen.